Για όσους παρακολουθούμε με προσοχή τις εξελίξεις δεν αισθανθήκαμε ουδεμία έκπληξη καθώς πληροφορηθήκαμε ότι η Πρώτη Κυρία του Ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος προβλέπει την κατάρρευση της διεθνούς χρηματοπιστωτικής τάξης.
Είναι τόσο ζαλισμένοι όλοι τους από τη προσπάθεια υλοποίησης της μεγάλης επαναφοράς που είναι ικανοί να πυροβολήσουν ακόμη και τα πόδια τους.
Βαθιά στην απεραντότητα του Wyoming, τον περασμένο μήνα, η Christine Lagarde, πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στάθηκε μπροστά σε ένα μεγάλο κοινό της ελίτ των κεντρικών τραπεζιτών και πρόβλεψε, κάπως επιπόλαια, την κατάρρευση της διεθνούς χρηματοπιστωτικής τάξης!
Λαμπερή η ίδια, σε χρώματα κόκκινου και μαύρου, έμοιαζε με μια ανθρωποειδή τρούφα σοκολάτας Lindor -και παρόλο που η προειδοποίησή της ήταν ανακατεμένη με τη συνηθισμένα βαρετή ορολογία, το υποκείμενο ήταν αρκετά σαφές και δραματικό.
«Υπάρχουν εύλογα σενάρια στα οποία θα μπορούσαμε να διακρίνουμε μια θεμελιώδη αλλαγή στη φύση των παγκόσμιων οικονομικών αλληλεπιδράσεων», ανακοίνωσε εν συντομία η Langarde στο πλήθος, το οποίο είχε συγκεντρωθεί για το ετήσιο συνέδριο των κεντρικών τραπεζιτών στο Jackson Hole του Wyoming. Ο κόσμος, είπε, θα μπορούσε σύντομα να εισέλθει σε μια «νέα εποχή» στην οποία «οι κανονικότητες του παρελθόντος μπορεί να μην είναι πλέον καλός οδηγός για το πώς λειτουργεί η οικονομία».
«Για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής με εντολή σταθερότητας», πρόσθεσε, «αυτό αποτελεί σημαντική πρόκληση».
«Nέα εποχή»; Όταν μάλιστα και εκείνη αποτελεί μέλος της πιο αργοκίνητης και χωρίς φαντασία ελίτ των παγκόσμιων τεχνοκρατικών-ιερατειών, αυτής των κεντρικών τραπεζιτών;
Η προειδοποίηση στο Jackson Hole, δεν ήταν καν η πρώτη φορά που η Lagarde μίλησε δημόσια για τη μοίρα της διεθνούς τάξης των ελεύθερων αγορών, την κυριαρχία του δολαρίου και την παγκοσμιοποίηση που συνέβαλε στη δημιουργία όλου αυτού του οικοδομήματος. Ενώ άλλοι έχουν θέσει κατά καιρούς το θέμα, η ίδια ήταν ανέκαθεν πιο αυθόρμητη.
Μόλις τον Απρίλιο, ήταν η πρώτη μεγάλη δυτική κεντρική τραπεζίτης που εξέφρασε ρητές ανησυχίες για την ευθραυστότητα του δολαρίου, του οποίου η διεθνής κυριαρχία είπε «δεν πρέπει πλέον να θεωρείται δεδομένη».
Όλο αυτό, συμφώνησαν οι περισσότεροι, ήταν κάπως περίεργο από την ηγέτιδα της αγιασμένης νομισματικής αρχής, της οποίας το τμήμα επικοινωνιών σπάνια υποστηρίζει κάτι πιο εντυπωσιακό από την πολιτική του ισολογισμού και τις προσαρμογές των επιτοκίων καταθέσεων. Ωστόσο, προερχόμενο από μια γυναίκα της οποίας η μακρόχρονη καριέρα στα ανώτερα κλιμάκια έχει καθοριστεί από τον σεβασμό στη διεθνή τάξη πραγμάτων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, φάνηκε μάλιστα σαν αποστασία.
Το πιο ανησυχητικό ήταν η φαινομενική αδιαφορία της Lagarde για το νόημα των δικών της δηλώσεων όσον αφορά την κατάσταση της εν λόγω διεθνούς τάξης.
Ένας αξιωματούχος της ΕΚΤ είχε τρόμάξει τόσο από τις δηλώσεις του Απριλίου που ρώτησε τον συντάκτη της ομιλίας της Lagarde, μόνο για να πάρει τη διαβεβαίωση ότι είχαν «παρερμηνευθεί» και ότι ήταν απλώς μια επιβεβαίωση της στενής εντολής του ιδρύματος όσον αφορά τη σταθερότητα των τιμών.
Αλλά είναι δύσκολο να μην αναρωτηθεί κανείς εάν η Lagarde, που μια ζωή διαχειρίζεται το παγκόσμιο κατεστημένο από κρίση σε κρίση, έχει πράγματι εντοπίσει ένα πιθανό γεγονός εξαφάνισης της αγοράς όπως την ξέρουμε σήμερα, κάτι που την κάνει να πει ότι, για άλλη μια φορά, είναι αυτή που πρέπει να βοηθήσει τον κόσμο να την αποτρέψει.
«Συμφωνώ, μυρίζεται κάτι», είπε ο βετεράνος συνταξιούχος επενδυτής Jay Newman. «Θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές στο εμπόριο και τις επενδύσεις».
Ο Paul Podolsky, ένας άλλος επί μακρόν trader, υπέθεσε ότι η Lagarde προετοιμάζει την ΕΚΤ, με γαλλικό στυλ, για μια «πιθανή κατάσταση στην οποία το ευρώ θα έχει μεγαλύτερη εξουσία στο παγκόσμιο σύστημα από ό,τι θα είχε κανονικά».
Σε άλλους, η αίσθηση που υπήρξε ήταν η σύγχυση.
«Αυτά που ανέφερε η Lagarde δεν είναι ότι πιο φυσιολογικό να πει ένας κεντρικός τραπεζίτης, με την έννοια ότι συνήθως δεν επιδιώκουν το ρίσκο ως τη βάση των ομιλιών τους», είπε ένας αναλυτής, αναφερόμενος σε ένα είδος κινδύνου που είναι σπάνιο αλλά θανατηφόρο. «Ίσως δεν συνειδητοποιεί πόσο ασυνήθιστη επικοινωνία ήταν όλο αυτό για έναν κεντρικό τραπεζίτη -ή ίσως ξέρει κάτι που εμείς δεν γνωρίζουμε».
Συνεπώς, τι ήθελε λοιπόν να πει η Lagarde;
Το πρόβλημα είναι ότι είναι δύσκολο να καταλάβεις, αν μη τι άλλο, τι πραγματικά την συγκινεί ή την ενθουσιάζει. Λίγοι το έχουν καταφέρει, όσον αφορά τα συναισθήματα που εκπέμπουν οι ομιλίες και οι δηλώσεις της, πέρα από κάποια ασαφή έννοια της «προσφοράς στην υπηρεσία των θεσμών».
Η ίδια, μία σφίγγα με ένα χαμόγελο νίκης, διαθέτει μια γοητεία που μπορεί να δείχνει τόσο αυθεντική όσο και φτιαχτή. «Μπορεί να είναι ακόμα και αστεία όταν πρέπει», είπε ένας πρώην συνάδελφος δημοσιογράφος.
Τι κάνει για διασκέδαση; Σπάνια διαβάζει για ευχαρίστηση. Κανείς δεν την έχει δει ποτέ να διαβάζει ένα βιβλίο ή κάτι που δεν αφορά ενημέρωση πολιτικής. Έχει ξοδέψει ελάχιστο χρόνο, όπως είναι κατανοητό, όσον αφορά την ενασχόληση της με χόμπι. Της αρέσει να φτιάχνει μαρμελάδα, τον Ιούλιο, για την οικογένειά της και είναι επιρρεπής στο να παίζει βαρετό γκολφ με κεντρικούς τραπεζίτες.
Κάποτε κολυμπούσε τακτικά, αλλά τώρα όχι τόσο συχνά, περιορισμένη από το έντονο πρόγραμμα της εργασίας της. Όσον αφορά την κοσμοθεωρία της, όσοι τη γνωρίζουν συμπεραίνουν ότι αν πιστεύει σε κάτι είναι κεντρώα ή αόριστα κεντροδεξιά. Αλλά οι περισσότεροι σταματούν στο «ρεαλιστική».
Σε αντίθεση με πολλούς από τους τεχνοκράτες από τους οποίους περιβάλλεται, ωστόσο, είναι μια γοητευτική καγκελάριος και πολύ ικανή στην επικοινωνία. Έχει μια ασυνήθιστη προδιάθεση, σαν εκείνη του Forrest-Gump που προσπαθεί να βρει τον κινητήριο ρυθμό της ιστορίας -και αν όχι ακριβώς να την αρπάξει, αλλά να επιβιώσει.
Από την αρχή, απολάμβανε μια σχεδόν απότομη αναρρίχηση, που υψωνόταν από τα βάθη της προαστιακής Νορμανδίας για να ηγηθεί της μεγάλης δικηγορικής εταιρείας Baker McKenzie του Σικάγο, όπου προσέλκυσε συναδέλφους και τη διεθνή επιχειρηματική ελίτ («Είναι ίσως το ωραιότερο άτομο που είχα ποτέ τη χαρά να γνωρίσω», είπε ο πρώην συνάδελφος της στην Baker, Marc Levey).
Σε μια περίοδο κορύφωσης της παγκοσμιοποίησης, η Baker McKenzie βοήθησε μεγάλες εταιρείες όπως η Dell να εισέλθουν στην Ευρώπη και μέχρι το 2005 η αυξανόμενη προβολή την είχε προσγειώσει σε έναν μη εκλεγμένο ρόλο στη γαλλική πολιτική.
Ως υπουργός Οικονομικών, πάλεψε με την οικονομική κρίση, δήλωσε πίστη στον Nicolas Sarkozy («Χρησιμοποιήστε με όσο σας βολεύει», έγραφε ο τότε Γάλλος πρόεδρος) και αργότερα καταδικάστηκε για «αμέλεια» σε μια άθλια υπόθεση που αφορούσε πληρωμές δημοσίων πόρων σε έναν δισεκατομμυριούχο επιχειρηματία —αλλά γλίτωσε την τιμωρία όταν ο δικαστής τη λυπήθηκε («Ενεργούσε κατόπιν εντολών», είπε ένας πρώην πολιτικός συνάδελφος στην εφημερίδα Guardian. «Δεν έχει κάνει τίποτα κακό στη ζωή της).
Με ασυνήθιστη ευκολία, η Lagarde παρέμεινε στην πρώτη γραμμή της διαρκώς μεταβαλλόμενης συναίνεσης για το κατεστημένο, μια οιονεί τελετουργική φιγούρα που έμοιαζε με την Ελισάβετ ΙΙ που θεωρούνταν αποτελεσματική διαχειρίστρια, αλλά παρόλα αυτά συχνά περιοριζόταν από τις περιστάσεις να ασκήσει οποιαδήποτε πραγματική εξουσία.
Σκεφτείτε την εποχή της ως διευθύνουσα σύμβουλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, του αξιοσέβαστου, 77χρονου ιδρύματος που δανείζει χρήματα, συχνά με σκληρούς όρους, σε χρεωμένες χώρες, ενώ κανείς άλλος δεν θα το κάνει. Η ίδια έγινε μέλος του ΔΝΤ το 2011.
Ήταν μια σκοτεινή εποχή -στο απόγειο της κρίσης στην ευρωζώνη. Η Ελλάδα ήταν η δυστυχή πρωταγωνίστρια, που αναγκάστηκε να εξομαλύνει σχεδόν μοιραία τις δημόσιες δαπάνες της με τους Γαλλογερμανούς πιστωτές της μετά από μια δεκαετή υπερφαγία δαπανών, τις επιπτώσεις της οποίας συγκάλυψε χειραγωγώντας τα επίσημα δεδομένα της.
Ως μέρος της γαλλικής κυβέρνησης, η Lagarde, σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, είχε αντισταθεί στη συμμετοχή της στο ΔΝΤ. Αλλά όταν o επικεφαλής του ταμείου, Dominique Strauss-Kahn, συνελήφθη με κατηγορίες για σεξουαλική επίθεση στη Νέα Υόρκη, αναδείχθηκε απότομα στην κορυφαία θέση. Ξεκίνησε μια λαμπερή παγκόσμια περιοδεία, τα βρήκε με την Κίνα και κέρδισε πολλές από τις ψήφους της Λατινικής Αμερικής, νικώντας εύκολα τον αντίπαλό της, τον διακεκριμένο Μεξικανό κεντρικό τραπεζίτη Agustín Carstens. Δεδομένης της κακής φήμης του προκατόχου της -και παρά τις προηγούμενες διαβεβαιώσεις ότι οι Ευρωπαίοι θα παραχωρούσαν τον έλεγχο στις αναδυόμενες οικονομίες που ήταν τώρα μεταξύ των πιστωτών τους- ήταν μια κομψή, αν και τελικά προβλέψιμη, νίκη.
Μόλις ανέλαβε το αξίωμα, ωστόσο, σπάνια έδειξε ότι ήταν κάτι περισσότερο από μια κομψή μεσαία μάνατζερ, παραδεχόμενη πρόθυμα ότι δεν ήταν αυτή που έπαιρνε τις μεγάλες αποφάσεις. Ούτε, παραδέχτηκε, ήταν και πολύ… οικονομολόγος. «Θα προσπαθήσω να γίνω καλός οδηγός», είπε η Lagarde όταν μπήκε στην ομάδα. «Και, γνωρίζετε, δεν ξέρουν όλοι οι μαέστροι πώς να παίζουν πιάνο, άρπα, βιολί ή τσέλο».
Ήταν κυρίως μια ενημερωμένη διαμεσολαβήτρια που θα ταλαντευόταν, αλλά δεν θα υπαγόρευε, εκεί για να οικοδομηθεί συναίνεση μεταξύ των κρατών που εκπροσωπούνται στο διοικητικό συμβούλιο του ΔΝΤ -κάτι που στην πράξη, σύμφωνα με ορισμένους, σήμαινε ότι θα έπρεπε να κερδίσει την αποδοχή για οποιαδήποτε απόφαση των Ευρωπαίων και των ΗΠΑ, η οποία είχε επιτευχθεί εκ των προτέρων.
Η ίδια έπαιζε το παιχνίδι του ενός κράτους εναντίον του άλλου, προσφέροντας επίσης μεγάλες παραχωρήσεις στην πιο ισχυρή νέα άφιξη, την Κίνα, ενώ παραγκώνιζε άλλα (κράτη), σύμφωνα με τον Paulo Nogueira Batista, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Βραζιλίας εκείνη την εποχή.
«Η διευθύνουσα σύμβουλος και το προσωπικό του ταμείου μας πλησίαζαν μεμονωμένα για να μας εξηγήσουν τι σκέφτονται, να εξηγήσουν τις απόψεις τους και έλεγαν: “Κοιτάξτε, καταλαβαίνουμε ότι δεν είστε ευχαριστημένοι με τη λύση, αλλά επιτρέψτε μου να σας πω, έχουμε ήδη την απαιτούμενη πλειοψηφία”», θυμάται ο Batista. «Και τότε, αν εξακολουθούσαμε να αντιστεκόμαστε, θα ήμασταν στη μειοψηφία».
Ήταν επίσης εμφανώς κοντά στον David Lipton, τον Αμερικανό του διοικητικού συμβουλίου. «Η Christine δεν θα ήταν τόσο καλή χωρίς τον David και ο David την χρειαζόταν για να είναι εκείνη το Πρόσωπο του ταμείου –με το χάρισμά της και τη γοητεία της», είπε ο Daniel Heller, ο οποίος εκπροσώπησε την Ελβετία στο συμβούλιο.
Το αποτέλεσμα; Ενάντια στη συμβουλή των ΗΠΑ, πολλών αναδυόμενων μελών του κόσμου και των στοχαστών του ίδιου του Ταμείου, συμπεριλαμβανομένου του Olivier Blanchard, το Ταμείο υπέκυψε στην ευρωπαϊκή πίεση και υπέγραψε μια συμφωνία που άφησε την Ελλάδα να βυθίζεται στα χρέη της για άλλα τέσσερα χρόνια πριν είχε άλλη μια ευκαιρία για επαναδιαπραγμάτευση.
Ακόμη και όταν η ίδια η Lagarde ήρθε αντιμέτωπη με την άποψη του Blanchard, η πίεση από ένα μπλοκ υπό την ηγεσία της Γερμανίας στην Ευρώπη σήμαινε ότι θα μπορούσε να αλλάξει ελάχιστα από τη γραμμή. Έτσι, κανείς δεν εξεπλάγη όταν, το 2015, οι εντάσεις που προκλήθηκαν από αυτό το πρόγραμμα διάσωσης έφτασαν σε μεθυστικό βρασμό, προκαλώντας την άνοδο μιας ριζοσπαστικής αριστερής κυβέρνησης στην Ελλάδα.
Στις τεταμένες συνόδους κορυφής των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης που ακολούθησαν, σε ένα μακρύ τραπέζι και σε ένα δωμάτιο χωρίς παράθυρα, έντονα φωτισμένο, στις Βρυξέλλες, ήταν σε θέση να προσφέρει περιστασιακά μια καλοήθη απόσπαση της προσοχής. «Ήταν πολύ διασκεδαστική», είπε ο Jeroen Dijsselbloem, τότε επικεφαλής του Eurogroup, υπενθυμίζοντας ότι στις «πιο κακές στιγμές», με τη μοίρα της Ελλάδας και της ευρωζώνης σε λεπτή ισορροπία, «έβαζε το χέρι στην τσάντα της και έβγαζε μερικά κουφετάκια Μ&Μ και έλεγε “ας πάρουμε μερικά από αυτά”».
«Ναι, η Lagarde ήταν προσωπικά θερμή», παραδέχθηκε ο Γιάνης Βαρουφάκης, υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας εκείνη την εποχή. Αλλά για αυτόν, αυτό μέτρησε ελάχιστα. «Επειδή την είχε βάλει το ΔΝΤ, ήταν ανίσχυρη», είπε. «Και δεδομένου ότι δεν ήταν πολύ πρόθυμη να διακινδυνεύσει τη θέση της, ήταν ευτυχής να συμβιβαστεί με τη συντριβή μας».
Τι λοιπόν ώθησε τη Lagarde στην πρόσφατη στροφή της ως ανώριμη οραματίστρια;
Η Lagarde ανέλυε ανέκαθεν διάφορα ζητήματα σε μια εκλεκτική γκάμα μέσων ενημέρωσης -εμφανίστηκε πέρυσι στην ιρλανδική τηλεόραση, για παράδειγμα, για να προσφέρει μια ψυχολογική διάγνωση σε πολυθρόνα όσον αφορά τον Vladimir Putin και συζητώντας τη σεξουαλική της ζωή στο περιοδικό Elle France το 2019. Αλλά τώρα, τα λόγια της —όπως έμαθε με τον δύσκολο τρόπο— έχουν πλέον τεράστιο βάρος.
Αρχικά, ισχυρίστηκε ότι δεν ήθελε καν να πάρει τη συγκεκριμένη θέση στην ΕΚΤ, αν και χρειάστηκαν ελάχιστοι μήνες για να το αποφίσασει και τελικά να αναλάβει τον Νοέμβριο του 2019, ως προϊόν συμβιβασμού, καθώς η Γερμανίδα Ursula von der Leyen πήρε την ευθύνη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Έτσι η Lagarde εισήχθη για να συνδράμει στον πράσινο προσανατολισμό της οικονομίας και για άλλα ζητήματα, πέρα από τη νομισματική πολιτική», θυμάται ο Carsten Brzeski, επικεφαλής οικονομολόγος της ING Economics και σκληρός επικριτής της. «Και μετά είχαμε την πανδημία».
Ο νέος κορωνοϊός ήταν κάτι περισσότερο από ένα ταίριασμα με τις περίφημες επικοινωνιακές δεξιότητες της Lagarde (ή, μάλιστα, οποιουδήποτε άλλου). Αλλά αυτό δεν σήμαινε ότι δεν μπορούσε να κάνει μεγάλη ζημιά. Η καταστροφή ήρθε ακριβώς στην αρχή της πανδημίας, σε ένα συνέδριο στις 12 Μαρτίου 2020, όταν απαντούσε σε ερωτήσεις των μέσων ενημέρωσης σχετικά με την πρώιμη ανησυχητική εξάπλωση της COVID-19 στη βόρεια Ιταλία.
Ερωτηθείσα εάν θα ενεργούσε για να μειώσει το επικίνδυνα υψηλό «spread» των τόκων που καταβάλλονταν για το ιταλικό χρέος, η Lagarde προσέφερε μια διαβόητη πλέον απάντηση που τάραξε την ιταλική οικονομία —και μεγάλο μέρος της αξιοπιστίας της μαζί της. «Δεν είμαστε εδώ για να μειώνουμε τα spreads».
Μπορεί να μην ακούγεται σήμερα πολύ ηχηρό, αλλά στον απόκρυφο κόσμο των κεντρικών τραπεζών αυτό ισοδυναμούσε με κατάρα. Χρόνια πριν, ο Mario Draghi, ο προκάτοχος της, είχε «σώσει την ευρωζώνη» ανακοινώνοντας ότι η ΕΚΤ θα έκανε «ό,τι χρειαζόταν» για να στηρίξει τα δισεκατομμύρια ευρώ του κρατικού χρέους που ήταν σε κίνδυνο. Και μόνο με το παράπονο του Ιταλού, οι αγορές χρέους ηρέμησαν. Ο Draghi δεν χρειάστηκε καν να χρησιμοποιήσει το «μπαζούκα» του να πλημμυρίσει πραγματικά την ευρωζώνη με χρήματα. Τα λόγια του ήταν αρκετά.
Το σχόλιο της Lagarde ήταν «ό,τι χρειαστεί» αντίστροφα -με ένα μπαζούκα να στρέφεται προς το πρόσωπο. «Είδα το πνεύμα Draghi να φεύγει από το δωμάτιο», θυμάται στοιχειωμένος ο Brzeski. «Για χρόνια μας χαλούσε η περίφημη μαγεία του -ο άνθρωπος μπορούσε να ηρεμήσει τις χρηματοπιστωτικές αγορές διαβάζοντας μόνο τον τηλεφωνικό κατάλογο- και μετά ήρθε η Lagarde και την κατέστρεψε σε δέκα λεπτά. Η μαγεία του Draghi εξορκίστηκε και η Lagarde ήταν η εξορκίστρια».
Οι αγορές ομολόγων εξερράγησαν.
Πριν ενταχθεί στην τράπεζα, η Lagarde είχε παρουσιαστεί ως διαιτήτρια της οποίας ο κύριος ρόλος θα ήταν να σφυρηλατήσει τη συναίνεση μεταξύ των διοικητών των κεντρικών τραπεζών που λαμβάνουν αποφάσεις στην ΕΚΤ. Αλλά το φιάσκο των «spreads» ήταν μια έντονη υπενθύμιση ότι ήταν μοναδικά υπεύθυνη ως η φωνή της νομισματικής πολιτικής του ευρώ. Και έσκασε. Η εξουσία της κατέρρευσε.
«Στο παρελθόν, ξέραμε ότι έπρεπε να ακούσουμε πολύ προσεκτικά τον Draghi», είπε ο Brzeski. «Τώρα οι αγορές γνωρίζουν ότι συνήθως δεν είναι η Lagarde εκείνη που έχει τόσο αποφασιστικό ρόλο». Επιπλέον, απολαμβάνει τον εαυτό της πάρα πολύ, υμνώντας την κλιματική αλλαγή και την κοινωνική δικαιοσύνη. «Ως κεντρική τραπεζίτης δεν αυτοσχεδιάζεις», είπε ο Brzeski. «Είσαι βαρετή, επαναλαμβάνεις τα ίδια μηνύματα ξανά και ξανά».
Πρώην συνάδελφοι δημοσιογράφοι αναρωτιούνται μήπως της λείπει το ΔΝΤ, όπου μπορούσε να χρηματοδοτεί σαν ροκ σταρ, να προτείνει χωρίς να ανησυχεί για το πώς ακούγονται οι ανακοινώσεις της. «Εννοώ ότι η σημερινή δουλειά της είναι εντελώς διαφορετική, σε συνδέει με την παγκόσμια δύναμη στο υψηλότερο επίπεδο», είπε ο Heller, το ελβετικό μέλος του διοικητικού συμβουλίου. Τα γαλλικά μέσα ενημέρωσης, ως συνήθως, υποθέτουν ότι το βλέμμα της είναι πραγματικά στραμμένο στη γαλλική προεδρία, μια φήμη που δεν έχει εξαφανιστεί ποτέ εντελώς.
«Ίσως το βρίσκει βαρετό όλο αυτό που ζει» ισχυρίστηκε ο Brzeski.
Αυτό σημαίνει ότι τώρα, όταν η Lagarde λέει κάτι, είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι το λέει με πρόθεση. «Είχε μια πολύ απότομη καμπύλη μάθησης, αλλά ανέβηκε επίσης στην καμπύλη μάθησης πολύ γρήγορα», δήλωσε ο Klaas Knot, διοικητής της ολλανδικής κεντρικής τράπεζας. Ακόμη και ο Brzeski παρατήρησε ότι η οδυνηρή εμπειρία της αντιμετώπισης του πληθωρισμού του περασμένου έτους επέβαλε μια κουραστική σοβαρότητα στη Lagarde, η οποία επέκρινε πρόσφατα έναν δημοσιογράφο του Reuters που αμφισβήτησε τις μεταβαλλόμενες απόψεις της για τη νομισματική πολιτική.
Φαίνεται άψυχη στον άμβωνα, βαριέται και δεν διασκεδάζει πια —δείχνει μια αυξανόμενη απόγνωση, είπε ο Brzeski, που τουλάχιστον την έχει κάνει πιο αξιόπιστη στις αγορές.
Ακριβώς όπως έχει προσφέρει τις σκέψεις της δημοσίως για την κλιματική αλλαγή και τον πόλεμο στην Ουκρανία, ίσως η Lagarde, με τα πρόσφατα σχόλιά της στο Wyoming, να αναζητά την επόμενη μεγάλη κρίση για την οποία θα αναλάβει πιο ενδιαφέροντα- στο μυαλό της- ρόλο.
Εκτός από την αυστηροποίηση των πολιτικών, η καταπονημένη ομάδα δημοσιότητας της δίνει προτεραιότητα στην επωνυμία πολιτικών: Ευφάνταστα soundbites, Straplines, επεξηγήσεις πολιτικής που βασίζονται σε κινούμενα σχέδια. «Βλέπει τη μεγάλη εικόνα», δήλωσε ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Λετονίας Mārtiņš Kazāks. «Απλώς δείτε το βιογραφικό της». «Νομίζω ότι ζηλεύει και εξακολουθεί να αναζητά τη στιγμή του “ό,τι χρειαστεί”», είπε ο υπάλληλος της ΕΚΤ που αναφέρθηκε παραπάνω.
Είναι επίσης πολύ πιθανό να πιστεύει ειλικρινά ότι τα πράγματα παίρνουν μια στροφή προς το χειρότερο και, κατά κάποιον τρόπο, θρηνεί για την κατάρρευση του παγκοσμιοποιημένου συστήματος στο ολποίο συνέβαλε και η ίδια. Και όταν παλεύεις με έναν κόσμο εκτός ισορροπίας, βοηθάει να έχεις έναν δικηγόρο να μεταδίδει τα άσχημα νέα. Η αποτελεσματική νομισματική πολιτική απαιτεί τη σύνθεση πλανητικών όγκων δεδομένων και, όπως λένε οι συνάδελφοί της, η Lagarde έχει την εκπαίδευση να ρουφάει μεγάλους γαλαξίες υλικού, περνώντας μεγάλο μέρος της ζωής της μέσα από πυκνό ενημερωτικό υλικό.
«Να διαβάζετε τις υποσημειώσεις στην ομιλία της», προέτρεψε ο βετεράνος παρατηρητής της αγοράς Podolsky. «Το μόνο που κάνει είναι, σαν δικηγόρος, να διαβάζει —ή να βάζει το προσωπικό της να διαβάζει— όλη την έρευνα του προσωπικού που προέρχεται από την ΕΚΤ, τον ΟΟΣΑ και το ΔΝΤ, και να βγάζει τα κομμάτια που υποστηρίζουν τις απόψεις της».
Σαν μια κουκουβάγια πριν από έναν σεισμό, η Lagarde φαίνεται ανήσυχη, είπε ο Podolsky, στην προοπτική ενός «πιο εχθρικού κόσμου», του πολέμου και της αποπαγκοσμιοποίησης, της κινεζικής παρακμής και του πληθωρισμού που δεν πεθαίνει ποτέ. Είναι μια χαοτική αβεβαιότητα που άφησε το Διοικητικό Συμβούλιο της ίδιας της ΕΚΤ διχασμένο και τις αγορές ανήσυχες, εν όψει της ανακοίνωσης την Πέμπτη για το αν η τράπεζα θα συνεχίσει να αυξάνει τα επιτόκια ή θα κάνει ένα διάλειμμα, μια αναγνώριση ότι η οικονομία —και ο πολιτικά ευαίσθητος μεταποιητικός τομέας συγκεκριμένα— έχετε ψυχθεί (η ΕΚΤ και η Lagarde, μέσω του γραφείου Τύπου της τράπεζας, αρνήθηκαν να σχολιάσουν αυτό το άρθρο).
Υπάρχει όμως και μια άλλη πιθανότητα. Όπως έχει μάθει καλά η Lagarde, οι προβλέψεις ενός μεγάλου κεντρικού τραπεζίτη ενέχουν τον κίνδυνο να είναι αυτοεκπληρούμενοι.
«Αν ήταν υπουργός Οικονομικών, κανείς δεν θα έδινε σημασία», σημείωσε άνθρωπος της αγοράς που θέλησε να κρατήσει την ανωνυμία του. Με τον πληθωρισμό να μαίνεται, όπως σημείωσε η ίδια η Lagarde σε πρόσφατη ομιλία της, το κοινό είναι όλο και πιο συντονισμένο με τις λειτουργίες και τις επικοινωνίες της τράπεζας, γεγονός που κάνει την οικονομία, με τη σειρά της, πιο ευαίσθητη στο άγγιγμα της. Αυτό, πρόσθεσε, παρέχει «ένα πολύτιμο παράθυρο χρόνου για να παραδώσουμε τα βασικά μας μηνύματα».
Μηνύματα-κλειδιά! Η νομισματική πολιτική είναι ήδη μια αδύναμη μορφή μαζικού ελέγχου του μυαλού –θα μπορούσε η Lagarde να προσπαθεί να εκφράσει λεκτικά την ύπαρξη ενός νέου οικονομικού παραδείγματος πάνω στο οποίο θα αγκιστρώσει την επαγγελματική της τύχη;
Ανέκαθεν ήταν πρόθυμη να πει, ό,τι χρειάζεται, για την επιβίωσή της, ακόμη και όταν κάτι τέτοιο υπερβαίνει το επίπεδο των ικανοτήτων της. Μια κληρονομιά ως επικεφαλής της ΕΚΤ που θα επέβλεπε την άνοδο του ευρώ ως πρόκληση για την κυριαρχία του δολαρίου θα ήταν ένα κομψό φτερό στο καπέλο της.
Και αν ο Αρμαγεδδών δεν φτάσει ποτέ;
Θα είναι σε θέση να λάβει τα εύσημα που το απέτρεψε. Η Lagarde —όπως και οι περισσότεροι κεντρικοί τραπεζίτες— ταπεινώθηκε από την ξαφνική άνοδο του πληθωρισμού. Όπως είπε ο Brad Setser, οικονομολόγος, επικεφλής προσωπικού του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, τα πρόσφατα σχόλιά της αντικατοπτρίζουν την επιθυμία να τονίσει τους κινδύνους ως μια μορφή ελέγχου ζημιών. «Προέρχεται από την ανάγκη να είμαστε συγκρατημένοι», είπε.
Ονομάστε το αποκαλυπτική διαχείριση προσδοκιών. Εάν η πολιτική της ΕΚΤ αποτύχει να οδηγήσει την Ευρώπη με ασφάλεια μέσω του παγκόσμιου οικονομικού κατακερματισμού, η Lagarde μπορεί να πει άνετα, συγγνώμη, αλλά έχει προειδοποιήσει ότι μπορεί να συμβεί.
Και τότε, ως συνήθως, θα βγει από την καταστροφή ατσαλάκωτη. Σίγουρα, η όπερα μπορεί να φλέγεται, τα πνευστά να πνίγουν ο ένας το λαιμό του άλλου και τα βιολιά να έχουν λιώσει, αλλά τελικά είναι απλά η «μαέστρος».
#np2023 #pdm2882
