Όταν ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε το «ναι» για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ – δεδομένου ότι στο παρελθόν είχε κατηγορήσει τη χώρα ότι φιλοξενεί «αχρείους και τρομοκράτες» – πυροδότησε ένα κύμα προβληματισμού και ερωτημάτων σχετικά με τις προθέσεις της Τουρκίας και όσα κρύβονται πίσω από την εν λόγω απόφαση.

Στη συνέχεια, επιχείρησε να συνδέσει την υποστήριξη του για την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ με την αίτηση της ίδιας της Τουρκίας για ένταξη στην ΕΕ.

Αναφμίβολα, ήταν μια τολμηρή κίνηση. Εξέπληξε ακόμη και στενούς παρατηρητές, σύμφωνα με δημοσίευμα του Politico. Όμως, έχει μηδενικές πιθανότητες να συμβεί σύντομα.

Πολλοί ηγέτες και αξιωματούχοι της ΕΕ ανέφεραν δημόσια ότι αντιμετώπισαν σοβαρά το αίτημα του Τούρκου ηγέτη, δεσμευόμενοι να διερευνήσουν τρόπους για να αναζωογονηθεί η «ετοιμοθάνατη» ένταξη της χώρας στην ΕΕ και να υπάρξει πιο στενή συνεργασία. Αλλά ως σοβαρή προοπτική, η ένταξη στην ΕΕ απορρίφθηκε σχεδόν αμέσως.

«Δεν μπορείτε να συνδέσετε τις δύο διαδικασίες», δήλωσε η εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ντάνα Σπινάντ. Ακόμη και δημόσια, μερικά από τα πιο υψηλά στελέχη της ΕΕ έσπευσαν να περιορίσουν κάθε εικασία.

«Αυτό είναι ένα ερώτημα που δεν σχετίζεται με το άλλο ζήτημα, και ως εκ τούτου πιστεύω ότι δεν πρέπει να το δούμε ως σχετικό θέμα», σημείωσε ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς, πριν αποχωρήσει από την ετήσια σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους της Λιθουανίας, όπου εκτυλίχθηκε όλη η υπόθεση.Οι λόγοι για τον απορριπτικό τόνο είναι πολλαπλοί, εξηγεί το Politico.

Υπάρχει περιθώριο συνεργασίας ΕΕ – Τουρκίας:

Η Τουρκία έχει λάβει μια «αυταρχική στροφή» τα τελευταία χρόνια υπό τον Ερντογάν, περιορίζοντας τα μέσα ενημέρωσης, φυλακίζοντας αντιφρονούντες και υποβαθμίζοντας το κράτος δικαίου. Μια καταστολή μετά από ένα αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016 επιδείνωσε την κατάσταση. Οι δύο πλευρές βρίσκονται επίσης σε αντιπαράθεση για το Κυπριακό.

Επί σχεδόν δύο δεκαετίες, οι συζητήσεις είχαν βρεθεί στο κενό. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις, είχε αναφέρει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε ανακοίνωσή του, «έχουν ακινητοποιηθεί».

Τούτου λεχθέντος, η ΕΕ γνωρίζει ότι πρέπει να συνεργαστεί με την Τουρκία, έναν ζωτικής σημασίας γείτονα και «γέφυρα», με όρους γεωπολιτικής, προς τη Ρωσία, την Ασία και τη Μέση Ανατολή.

Και ενώ η ένταξη είναι εκτός συζήτησης, οι αξιωματούχοι εξετάζουν πού θα μπορούσαν να συνεργαστούν περισσότερο με την Τουρκία. Αν προκύψει κάτι από αυτό, αυτό θα θεωρηθεί ως νίκη στο «βιβλίο» του Ερντογάν.

Γείτονες με μακρά ιστορία

Η σχέση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μια από τις πιο μακροχρόνιες και πιο περίπλοκες σχέσεις του μπλοκ. Η προσπάθεια της Τουρκίας για ένταξη εκτείνεται σχεδόν 60 χρόνια πίσω, στο 1959, όταν η χώρα υπέβαλε αίτηση για σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, τον πρόδρομο της ΕΕ.

Ενώ μια σειρά από πραξικοπήματα και οικονομική και πολιτική αστάθεια έθεσαν το ζήτημα σε παύση, το 1999 της χορηγήθηκε τελικά το καθεστώς «υποψήφιας χώρας στην ΕΕ» – λίγο μετά την άνοδο του Ερντογάν στην εξουσία.

«Αν δεν υπήρχαν εκείνα τα πραξικοπήματα, πολύ πιθανόν να ήμασταν μέλος της ΕΕ», σημείωσε ένας Τούρκος αξιωματούχος, υπό τον όρο της ανωνυμίας. Όμως από τότε η σχέσεις ήταν πότε «ζεστές» και πότε «κρύες», με τις δύο πλευρές να κατηγορούν η μία την άλλη για έλλειψη προόδου.

Η Ελλάδα, μέλος της ΕΕ, βρίσκεται συνεχώς σε αντιπαράθεση με την Τουρκία για μια ποικιλία εδαφικών διαφορών, ιδίως της Κύπρου. Υπήρξε επίσης έλλειψη πολιτικής βούλησης από ορισμένα κράτη της ΕΕ να υποστηρίξουν σοβαρά τις φιλοδοξίες της Τουρκίας. Μάλιστα, το 2011, ο τότε Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί είπε ουσιαστικά στον Ερντογάν ότι η τουρκική ένταξη στην ΕΕ ήταν «απαγορευτική για τη Γαλλία».

Αλλά και ο Ερντογάν από την πλευρά του έχει επανειλημμένα αρνηθεί να ακούσει τις νουθεσίες των ηγετών της ΕΕ και των ακτιβιστών του κράτους δικαίου, για το ότι απομακρύνει τη χώρα του από τους δημοκρατικούς κανόνες που στηρίζουν την ΕΕ. «Η Τουρκία δεν κινείται καθόλου», είπε ο Σελίμ Γενέλ, πρώην πρεσβευτής της Τουρκίας στην ΕΕ και νυν πρόεδρος του Think Tank Global Relations Forum.

«Δεν εφαρμόζεται κανένα από τα πορίσματα του Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ή κάτι παρόμοιο και αυτό που συμβαίνει στην Τουρκία, είναι στην πραγματικότητα το αντίστροφο».

Οι δύο πλευρές έγιναν συναλλακτικοί εταίροι το 2015, όταν ο Ερντογάν συμφώνησε να δεχθεί χιλιάδες πρόσφυγες σε αντάλλαγμα για δισεκατομμύρια σε οικονομική στήριξη της ΕΕ. Αλλά αυτό απέτυχε να αλλάξει τη συνολική διάρκεια της σχέσης.

Τώρα, ο Ερντογάν έχει αναθερμανθεί από τη νέα του εκλογική νίκη τον Μάιο,ενισχύοντας τον 20ετή έλεγχο του στην τουρκική πολιτική. Πιστεύει δε, ότι η νέα του μόχλευση ως βασικός σύμμαχος του ΝΑΤΟ και μεσάζων μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας θα μπορούσε να τον κάνει πιο δημοφιλή στη Δύση.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία έκανε την Τουρκία «χρήσιμη για την ΕΕ»

Την επόμενη εβδομάδα, οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ θα συνεχίσουν αυτή τη συζήτηση και θα εμβαθύνουν.

Πριν από αυτές τις συνομιλίες, η διπλωματική υπηρεσία της ΕΕ εξέθεσε τη σκέψη της σε ένα έγγραφο που είδε το Politico. Το σημείωμα επαναλαμβάνει ότι η προσπάθεια ένταξης της Τουρκίας είναι «νεκρή» – γεγονός που δεν θα αλλάξει σύντομα.

Όμως, όπως σημειώνει, ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία «έχει ανεβάσει τη γεωπολιτική συνάφεια της Τουρκίας» και η ΕΕ έχει «στρατηγικό συμφέρον για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο», προσθέτει. Αυτό μπορεί να κάνει την Τουρκία «χρήσιμη για την ΕΕ».

Η Τουρκία θέλει επίσης να εμπλακεί με την ΕΕ, αναφέρει το εν λόγω σημείωμα: «Παρά τις πολιτικές που έχουν απομακρύνει τη χώρα από το μπλοκ τα τελευταία χρόνια, η Τουρκία επιμένει ότι η ένταξη στην ΕΕ είναι στρατηγικός στόχος».

Προτείνει δε στους υπουργούς Εξωτερικών της ΕΕ να εξετάσουν πώς να «συμβάλουν ενεργά στην ταχεία επανέναρξη των συνομιλιών διευθέτησης του Κυπριακού» και να σκεφτούν πώς η ΕΕ μπορεί να χειριστεί καλύτερα τα συμφέροντα της Τουρκίας.

Μια επιλογή που εξετάζεται προσωρινά, είναι η ανανέωση της τελωνειακής ένωσης ΕΕ-Τουρκίας, η οποία ισχύει από το 1995, δήλωσαν στο Politico δύο αξιωματούχοι που εμπλέκονται κεντρικά στην πολιτική ΕΕ-Τουρκίας, μιλώντας ανώνυμα για να περιγράψουν τα σχέδια. Η τελωνειακή ένωση διευκολύνει το εμπόριο μεταξύ των δύο εταίρων, αλλά έχει μεγάλη ανάγκη εκσυγχρονισμού για να αντικατοπτρίζει τις αλλαγές στην τεχνολογία και τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.

Το «ιερό δισκοπότηρο» για την Τουρκία, ωστόσο, είναι η απελευθέρωση του καθεστώτος βίζας, η οποία θα έδινε στους Τούρκους πολίτες ταξίδια χωρίς βίζα στο μπλοκ για μεγάλα χρονικά διαστήματα, απελευθερώνοντας τους υπηκόους από την επαχθή διαδικασία που πρέπει να υποβληθούν για να περάσουν στην ΕΕ.

Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σημειώνουν από την πλευρά τους ότι είναι ανοιχτά στην ενημέρωση της τελωνειακής ένωσης και του καθεστώτος βίζας της Τουρκίας — εάν η Τουρκία κάνει αυτό που της αναλογεί.

#np2023 #pdm2882