Τι θα σημάνει για το κόστος του δανεισμού η απόφαση της ΕΚΤ για ταχεία σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής εν μέσω δημοσιονομικών πιέσεων εξαιτίας του ενεργειακού κόστους – Στοιχήματα και για αύξηση επιτοκίων ακόμη  και κατά  75 μονάδες βάσης την Πέμπτη 27 Οκτωβρίου 2022

Ηταν τον Ιούλιο του 2008, όταν λίγο προτού η Ευρωζώνη εισέλθει σε μία ύφεση τεσσάρων τριμήνων, που το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ αύξησε το κόστος δανεισμού για πρώτη φορά μετά από ένα έτος, μόνο και μόνο για να αλλάξει γραμμή πολύ σύντομα μετά την κατάρρευση της αμερικανικής τράπεζας επενδύσεων Lehman Brothers που προκάλεσε ως γνωστόν χάος στις χρηματοοικονομικές αγορές.

Επρόκειτο για μια κρίση που ξεκίνησε από τον χρηματοπιστωτικό τομέα και «μεταδόθηκε» στους προϋπολογισμούς των υπερχρεωμένων κρατών ως δημοσιονομική, για να καταλήξει πολιτική, όπως καλά γνωρίζουμε στη Ελλάδα.

Πολύ χειρότερη η σημερινή συγκυρία

Αυτή την φορά, τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα, καθώς οι αξιωματούχοι της ΕΚΤ βρίσκονται αντιμέτωποι με πολύ υψηλότερο πληθωρισμό, ο οποίος πυροδοτείται από την ενεργειακή κρίση μέσα σε ένα σκηνικό γεωπολιτικών αναταράξεων, που με τη σειρά του αυξάνει το κόστος διαβίωσης και απειλεί με ύφεση την οικονομική δραστηριότητα.
Πρόκειται για μια κρίση που πυροδοτήθηκε από το σοκ στην προσφορά ενεργειακών προϊόντων εκτοξεύοντας τις τιμές τους  και τον πληθωρισμό και απειλώντας τη δημοσιονομική σταθερότητα στις ήδη πληγωμένες από την πανδημία οικονομίες.
Ανοίγει το δρόμο για ταχεία σύσφιξη των συνθηκών δανεισμού και δεδομένων δημοσιονομικών πιέσεων για την απειλή μιας νέας κρίσης χρέους αρχής γενομενης τα υπερχρεωμένα κράτη της Ευρωζώνης.
Οι εξελίξεις στη Βρετανία είναι χαρακτηριστικές για το τι θα συμβεί όταν οι αγορές πειστούν ότι «ο λογαριασμός δεν βγαίνει» και δη σε προβληματικές περιπτώσεις όπως η Ιταλία και η Ελλάδα – με την παράμετρο του πολιτικού ρίσκου πάντα να λειτουργεί ως «παράφρων μεταβλητή» (για τους γνωριζοντες οικονομικά) στην αγορά του χρέους.

Διχασμένοι οι διαμορφωτές της πολιτικής

Η ανάγκη μείωσης του πληθωρισμού θα διατηρήσει τους διαμορφωτές νομισματικής πολιτικής της Ευρωζώνης δεσμευμένους στις συνεχιζόμενες επιτοκιακές αυξήσεις, παρότι αυτό έχει φέρει τον κίνδυνο της ύφεσης πιο κοντά από κάθε άλλη φορά.
Για το λόγο αυτό, ενώ πολλοί οικονομολόγοι κάνουν λόγο για έναρξη ύφεσης στην Ευρωζώνη, περιμένουν ακόμη μία επιτοκιακή αύξηση τζάμπο των 75 μονάδων βάσης στη συνεδρίαση της Πέμπτης 17 Οκτωβρίου.
Οι μνήμες όμως τώρα του γνωστού ως λάθους πολιτικής το 2008 έχουν αρχίσει να στοιχειώνουν την ΕΚΤ, καθώς τα επιτόκια αυξάνονται παρότι η ανάπτυξη συρρικνώνεται.
Η προοπτική αυτή είναι πολύ πιθανόν να καταστήσει τις αποφάσεις ως προς τις μελλοντικές επιτοκιακές αυξήσεις πολύ πιο δύσκολες  – και υψηλού ρίσκου.

Ο λογαριασμός της ενεργειακής κρίσης

Η ίδια ώρα η ανάγκη στήριξης σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά προκειμένου να διατηρηθεί η κοινωνική συνοχή και να διατηρηθεί η λειτουργία της παραγωγικής βάσης αναγκάζει τις κυβερνήσεις να ξοδέψουν εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για τη στήριξή τους.
Ήδη, την εμφάνισή τους κάνουν οι πρώτες προειδοποιήσεις για μια νέα κρίση χρέους.
Και όπως έδειξε η επανεμφάνιση των λεγόμενων bond vigilantes στα βρετανικά ομόλογα, οι αγορές βρίσκονται με το όπλο παρά πόδα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του think tank Bruegel, ο «λογαριασμός» των μέτρων στήριξης που λαμβάνουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να στηρίξουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις έναντι της ενεργειακής κρίσης έχει ήδη ξεπεράσει τα 700 δισ. ευρώ, με το ποσό να είναι μόλις 90 δισ. ευρώ μικρότερο από το πρόγραμμα της Ε.Ε. για την ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας από την πανδημία του κορωνοϊού
Και να σημειωθεί ότι απλώς ακόμη αποθηκεύονται ενεργειακά προιόντα ενώ ο Οκτώβριος είχε ήπιες θερμοκρασίες ακόμη και στο Βορρά
Ειδικότερα, τα μέτρα στήριξης για νοικοκυριά και επιχειρήσεις έχουν ξεπεράσει τα 500 δισ. ευρώ, ενώ το ποσό ανεβαίνει στα 710 δισ. ευρώ εάν συνυπολογιστεί η στήριξη για τις εταιρείες κοινής ωφέλειας, μέσω δανείων, πακέτων διάσωσης και κρατικοποιήσεων.
Τα στοιχεία του think tank Bruegel αποτυπώνουν τη μεγάλη δημοσιονομική επιβάρυνση που συνεπάγεται αυτή η κρίση.

H μελέτη του Bruegel 

Τα στοιχεία κατά χώρα

Η Γερμανία ευθύνεται για μεγάλο μέρος των μέτρων στήριξης, με το πακέτο των 200 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Bruegel, η Ελλάδα έχει ανακοινώσει μέτρα στήριξης συνολικού ύψους 10,5 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 5,74% του ΑΕΠ.
Ως ποσοστό του ΑΕΠ, το ελληνικό πακέτο είναι το πέμπτο μεγαλύτερο στην Ε.Ε., μετά από εκείνα της Κροατίας, της Μάλτας, της Γερμανίας και της Λιθουανίας.
Μεγάλο μέρος αυτών των μέτρων στήριξης χρηματοδοτείται από νέο κρατικό δανεισμό και σύμφωνα με κάποιους αναλυτές, οι κυβερνήσεις θα δυσκολευτούν να αποπληρώσουν αυτά τα χρέη.

Επώδυνες εξεξίξεις

«Πιστεύω ότι αρκετές χώρες θα δυσκολευτούν να αποφύγουν τα προβλήματα χρέους τα επόμενα χρόνια και το αποτέλεσμα θα είναι επώδυνο», είπε στο Business Insider ο Michael Boskin, οικονομολόγος του Stanford University.
«Ιστορικά έχει παρατηρηθεί ότι οι πιο χρεωμένες χώρες καταλήγουν να έχουν προβλήματα.
Ίσως να έχουν μια χρηματοοικονομική κρίση, μπορεί να πυροδοτήσουν υψηλότερο πληθωρισμό.
Μπορεί, και συχνά συμβαίνει, να οδηγηθούν σε χαμηλή ανάπτυξη σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα».

Συσσώρευση των χρεών

Η κατάσταση κάθε χώρας είναι μοναδική, όμως ο Boskin τονίζει ότι καμία δεν ξεφεύγει από τις ανησυχίες:
Ενώ οι χώρες του Νότου, όπως η Ελλάδα, εμφανίζουν ιστορικά υψηλότερα χρέη και ελλείμματα, οι χώρες του Βορρά αντιμετωπίζουν έναν πιο κρύο χειμώνα και άρα πιθανότατα θα είναι αναγκασμένες να δώσουν περισσότερα χρήματα για να στηρίξουν τους πολίτες τους.
«Νομίζω ότι μία κρίση χρέους είναι πιθανή, με δεδομένα τα τεράστια ποσά, ως ποσοστό του ΑΕΠ, που ξοδεύονται.
Είναι αναγκαία μεν, όπως συνέβη και με τις κρατικές δαπάνες της πανδημίας, όμως θα αυξήσουν ακόμα περισσότερο τα χρέη, που ήδη συσσωρεύονται», λέει στο Business Insider η Jennifer Lee, οικονομολόγος της Bank of Montreal.
Η Capital Economics έχει προειδοποιήσει για αναταραχή στις ευρωπαϊκές αγορές ομολόγων, παρόμοια με εκείνη που έπληξε τη Βρετανία και ανάγκασε την Τράπεζα της Αγγλίας να επανεκκινήσει το πρόγραμμα αγοράς τίτλων, αλλά και για νέα απότομη αύξηση των spreads της περιφέρειας.

Η θρυαλλίδα για νέα αναταραχή

Όπως σημειώνει η οικονομολόγος της Capital Economics Franziska Palmas, δεν περιμένει ότι οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης θα ακολουθήσουν το παράδειγμα της μεγάλης δημοσιονομικής χαλάρωσης της νέας βρετανικής κυβέρνησης.
Παρόλα αυτά, τα αδύναμα δημόσια οικονομικά της Ιταλίας και/ή η απροθυμία της ΕΚΤ να παρέμβει στις αγορές ομολόγων ενδεχομένως να προκαλέσουν κάποια αναταραχή στις αγορές σύντομα.
Άλλοι ειδικοί πιστεύουν ότι οι πιθανότητες μιας νέας κρίσης χρέους είναι χαμηλές και θεωρούν ότι προτεραιότητα πρέπει να είναι τώρα η ελάφρυνση των επιπτώσεων από την ενεργειακή κρίση.
Όπως σημείωνε πρόσφατα το Barron’s, μία διαφορά ανάμεσα στη σημερινή κατάσταση και εκείνη του 2012, που πολλοί δεν προσέχουν, είναι ότι το ξέσπασμα του πληθωρισμού, που δεν συνοδεύεται από επιτόκια στα ίδια επίπεδα, βοηθά τα δημόσια οικονομικά.

#np2022 #pdm2882